1DECLARATION UNIVERSAL DEL DERECTOS HUMAN 2PREAMBULO 3 4Considerante que le recognoscentia del dignitate inherente a tote le membros del familia human e de lor derectos equal e inalienabile constitue le fundamento del libertate, del justitia e del pace in le mundo, 5 6Considerante que le ignorantia e le disprecio del derectos human ha resultate in actos de barbaria que ultragia le conscientia del humanitate, e que le advenimento de un mundo in le qual le esseres human essera libere de parlar e de creder, liberate del terror e del miseria, ha essite proclamate como le plus alte aspiration del homine, 7 8Considerante que il es essential que le derectos human es protegite per medio de un regime de derecto, a fin que le homine non es compellite al ultime recurso del rebellion contra le tyrannia e le oppression, 9 10Considerante que il es essential promover le disveloppamento de relationes amical inter le nationes, 11 12Considerante que in le Charta le populos del Nationes Unite ha reaffirmate lor fide in le derectos human fundamental, in le dignitate e in le valor del persona human, in le equalitate del derectos del homines e del feminas, e que illos se ha declarate resolute a promover le progresso social e a instaurar melior conditiones de vita in un libertate plus grande, 13 14Considerante que le Statos Membros ha promittite de assecurar, in cooperation con le Organisation del Nationes Unite, le respecto universal e effective al derectos human e libertates fundamental, 15 16Considerante que un conception commun de iste derectos e libertates es del plus grande importantia pro le plen realisation de iste promissa, 17 18Le Assemblea General 19 20Proclama le presente Declaration Universal del Derectos Human como le ideal commun a attinger per tote le populos e nationes, a fin que tote le individuos e tote le organos del societate, habente iste Declaration constantemente in mente, se effortia, per le inseniamento e per le education, a disveloppar le respecto a iste derectos e libertates e a promover, per mesuras progressive de character national e international, lor recognoscentia e lor application universal e effective tanto inter le populos del Statos Membros mesme como inter los del territorios sub lor jurisdiction. 21Articulo 1 22 23Tote le esseres human nasce libere e equal in dignitate e in derectos. Illes es dotate de ration e de conscientia e debe ager le unes verso le alteres in un spirito de fraternitate. 24Articulo 2 25 26Tote esser human ha tote le derectos e tote le libertates proclamate in iste Declaration, sin alicun distinction de racia, de color, de sexo, de lingua, de religion, de opinion politic o de altere opinion, de origine national o social, de position economic, de nascentia o de qualcunque altere position. 27 28In plus, il non essera facite alicun distinction fundate super le statuto politic, juridic o international del pais o del territorio al qual un persona pertine, tanto si il se tracta de un pais independente como de un territorio sub tutela, non autonome o submittite a qualcunque altere limitation de soveranitate. 29Articulo 3 30 31Tote individuo ha le derecto al vita, al libertate e al securitate de su persona. 32Articulo 4 33 34Necuno essera submittite a sclavitude o servitude; le sclavitude e le traffico de sclavos es interdicte in tote su formas. 35Articulo 5 36 37Necuno essera submittite ni a torturas ni a penas o tractamentos cruel, inhuman o degradante. 38Articulo 6 39 40Tote esser human ha le derecto al recognoscentia de su personalitate juridic in omne locos. 41Articulo 7 42 43Totes es equal ante le lege e ha, sin distinction, le derecto a equal protection del lege. Totes ha le derecto a equal protection contra tote discrimination que infringe iste Declaration e contra tote provocation a un tal discrimination. 44Articulo 8 45 46Tote persona ha le derecto a un recurso effective ante le tribunales national competente contra le actos que viola su derectos fundamental recognoscite per le constitution e per le lege. 47Articulo 9 48 49Necuno pote esser arbitrarimente arrestate, detenite o exilate. 50Articulo 10 51 52Tote persona ha le derecto, in plen equalitate, a esser audite equitabile- e publicamente per un tribunal independente e impartial, pro le determination de su derectos e obligationes e de qualcunque accusation de crimine contra ille. 53Articulo 11 54 551. Tote persona accusate de un delicto ha le derecto de esser presumite innocente usque al momento quando su culpabilitate habera essite legalmente establite in un processo public e in le qual il habera essite assecurate tote le garantia necessari pro su defensa. 56 572. Necuno essera condemnate pro actiones e omissiones que, al momento quando illos ha essite committite, non esseva actos delictuose secundo le derecto national o international. Idem, il essera infligite nulle pena plus forte que illo que esseva applicabile al momento quando le acto delictuose ha essite committite. 58Articulo 12 59 60Necuno essera le objecto de ingerentias arbitrari in su vita private, su familia, su domicilio o su correspondentia, ni de attaccos a su honor o a su reputation. Tote persona ha le derecto al protection del lege contra tal ingerentias o attaccos. 61Articulo 13 62 631. Tote persona ha le derecto de circular liberemente e de eliger su residentia in le territorio de un Stato. 64 652. Tote persona ha le derecto de quitar qualcunque pais, incluse le sue, e de retornar a su pais. 66Articulo 14 67 681. In caso de persecution, tote persona ha le derecto de cercar asylo e de beneficiar del asylo in altere paises. 69 702. Iste derecto non pote esser invocate in le caso de persecutiones originate de crimines non-politic o de actos contrari al scopos e principios del Nationes Unite. 71Articulo 15 72 731. Tote persona ha le derecto a un nationalitate. 74 752. Necuno pote esser private arbitrarimente de su nationalitate, ni del derecto de cambiar de nationalitate. 76Articulo 16 77 781. Le homines e le feminas, a partir del etate nubile, ha le derecto, sin alicun restriction quanto al racia, al nationalitate o al religion, de maritar se e de fundar un familia. Illes habera derectos equal quanto al maritage, durante le maritage e in caso de dissolution del maritage. 79 802. Solo con le libere e plen consentimento del futur sposos, le maritage pote esser contrahite. 81 823. Le familia es le elemento natural e fundamental del societate e ha le derecto al protection del societate e del Stato. 83Articulo 17 84 851. Tote persona ha le derecto al proprietate, individual- e collectivemente. 86 872. Necuno essera private arbitrarimente de su proprietate. 88Articulo 18 89 90Tote persona ha le derecto al libertate de pensamento, de conscientia e de religion; iste derecto include le libertate de cambiar de religion o de conviction, assi como le libertate de manifestar su religion o su conviction, sol o in communitate con alteres e in publico o privatemente, per le inseniamento, le practica, le culto e le observantia del ritos. 91Articulo 19 92 93Tote persona ha le derecto al libertate de opinion e de expression, lo que implica le derecto de non esser molestate a causa de su opinion, le derecto de investigar e reciper informationes e opiniones, e le derecto de diffunder los, sin limitation de frontieras, per qualcunque medio de expression. 94Articulo 20 95 961. Tote persona ha le derecto al libertate de reunion e de association pacific. 97 982. Necuno pote esser obligate a pertiner a un association. 99Articulo 21 100 1011. Tote persona ha le derecto de participar in le governamento de su pais, eligite directemente o per medio de representantes liberemente. 102 1032. Tote persona ha le derecto de acceder, in conditiones de equalitate, al functiones public de su pais. 104 1053. Le voluntate del populo es le base del autoritate del poter public; iste voluntate debe exprimer se mediante electiones authentic, que debe occurrer periodicamente, per suffragio universal e equal, e per voto secrete o per altere procedimento equivalente que garantia le libertate del voto. 106Articulo 22 107 108Tote persona, como membro del societate, ha le derecto al securitate social, e a obtener, mediante effortio national e cooperation international, le satisfaction del derectos economic, social e cultural, indispensabile a su dignitate e al libere disveloppamento de su personalitate, in accordo con le organisation e le ressources de cata stato. 109Articulo 23 110 1111. Tote persona ha le derecto al travalio, al libere election de su travalio, a conditiones juste e favorabile de su travalio e al protection contra le disoccupation. 112 1132. Tote persona ha le derecto, sin alicun discrimination, a un salario equal pro un travalio equal. 114 1153. Tote persona qui travalia, ha le derecto a un remuneration juste e favorabile, que assecura a ille, assi como a su familia, un existentia conforme al dignitate human, e que essera completate, si necessari, per altere medios de protection social. 116 1174. Tote persona ha le derecto de fundar syndicatos con alteres e de affiliar se a syndicatos pro le defensa de su interesses. 118Articulo 24 119 120Tote persona ha le derecto al reposo e al tempore libere, a un limitation rationabile del duration de travalio e a vacantias pagate periodic. 121Articulo 25 122 1231. Tote persona ha le derecto a un nivello de vita sufficiente pro le sanitate e benesser de ille ipse e de su familia, que include le mangiar, le vestir, le habitar, le assistentia medic e le servicios social necessari; ille ha derecto al securitate in caso de disoccupation, de maladia, de invaliditate, de viduitate, de vetulessa o in altere casos de perdita de su medios de subsistentia causate per circumstantias independente de su voluntate. 124 1252. Le maternitate e le infantia ha le derecto a adjuta e assistentia special. Tote le infantes, nascite in le maritage o nascite foras del maritage, ha le derecto a equal protection social. 126Articulo 26 127 1281. Tote persona ha le derecto al education. Le education debe esser gratuite, al minus pro le instruction elementari e fundamental. Le instruction elementari essera obligatori. Le instruction technic e professional debe esser generalisate; le accesso al studios superior essera equal pro totes, in function del meritos respective. 129 1302. Le education debe visar al plen disveloppamento del personalitate human e al reinfortiamento del respecto al derectos human e al libertates fundamental. Illo debe favorisar le comprehension, le tolerantia e le amicitate inter tote le nationes e tote le gruppos ethnic e religiose, assi como le disveloppamento del activitates del Nationes Unite pro le mantenentia del pace. 131 1323. Le genitores ha le derecto preferente de seliger le typo de education pro lor infantes. 133Articulo 27 134 1351. Tote persona ha le derecto de prender parte liberemente in le vita cultural del communitate, de fruer del artes e de participar in le progresso scientific e in le beneficios que resulta de illo. 136 1372. Tote persona ha le derecto al protection del interesses moral e material, resultante de qualcunque production scientific, litterari o artistic del qual ille es le autor. 138Articulo 28 139 140Tote persona ha le derecto al establimento de un ordine social e international in le qual le derectos e libertates proclamate in iste Declaration pote esser plenmente realisate. 141Articulo 29 142 1431. Tote persona ha deberes verso le communitate in le qual solo le libere e plen disveloppamento de su personalitate es possibile. 144 1452. In le exercitio de su derectos e libertates tote persona essera solmente submittite al limitationes establite per le lege con le unic fin de assecurar le recognoscentia e le respecto del derectos e libertates del alteres e a fin de satisfacer le juste exigentias del moral, del ordine public e del benesser general in un societate democratic. 146 1473. Iste derectos e libertates non potera, in necun caso, esser exercite in opposition al scopos e al principios del Nationes Unite. 148Articulo 30 149 150Nulle disposition del presente Declaration pote esser interpretate como implicante pro un stato, pro un gruppamento o pro un individuo un qualcunque derecto de livrar se a activitates e de realisar actos visante al destruction del derectos e libertates proclamate in iste Declaration.